door Inge Eijsenga – KNCV Tuberculosefonds
Marlies Mensen, tot januari 2020 werkzaam als longarts TBC-bestrijding op de GGD Amsterdam, denkt geen seconde aan stoppen met werken. Integendeel. Want hoewel met pensioen, na het uitbreken van de Corona-pandemie meldde Marlies zich direct aan als medewerker bron- en contactonderzoek bij de GGD Amsterdam. Het pensioen zal dus nog even moeten wachten.
Marlies is altijd enorm bevlogen en actief geweest binnen haar vakgebied. Naast haar reguliere werkzaamheden zat ze in verschillende besturen, gaf onderwijs, nam deel aan de nascholingscommissie TBC-bestrijding en in naam van de GGD Amsterdam werkte Marlies mee aan diverse landelijke onderzoeken. Ook was zij Regionaal Tuberculose Consulent in dienst van het RIVM. En dan komt ineens dat pensioen.
Marlies: “Als je ontzettend houdt van je werk en je eigenlijk nog niet het gevoel hebt dat je er klaar mee bent, moet je toch nadenken hoe je je tijd dan daarna zult gaan invullen. Ik ging eerst veel wandelen en fietsen, een tijdje Netflix-bingewatchen en kijken naar cursussen die ik kon gaan volgen. Verder nadenken over beginnen met dingen zoals golf en bridge, waarvan vrienden zeiden dat je die absoluut moet gaan doen als je met pensioen bent. Ik zou ook zeker op zoek gaan naar vrijwilligerswerk, tot plotsklaps het land op slot ging vanwege Corona. Op het nieuws werd bekend dat de GGD’en het bron- en contactonderzoek zouden gaan doen. Ik heb toen een mail gestuurd naar de GGD Amsterdam omdat ik graag mijn diensten wilde aanbieden. Binnen een week was ik aan de slag.”
Bron- en contactonderzoek voor TBC en COVID-19
Van het een komt al snel het ander. Marlies gaat ook aan de slag bij de artsen-infolijn en is bij het bron- en contactonderzoek ook betrokken bij het aanmaken van contexten en clusteronderzoek voor de artsen infectieziekten. Haar jarenlange ervaring en opgebouwde expertise op het gebied van bron- en contactopsporing bij de TBC-bestrijding komt tijdens haar werk goed van pas. Bron- en contactonderzoek en clusteronderzoek zijn naast infectiepreventie een van de pijlers van TBC-bestrijding in Nederland. Ook bij het bestrijden van de COVID-19 pandemie speelt bron- en contactonderzoek nu een grote rol. Er zijn echter wel wat verschillen tussen beiden.
Marlies: “De basisprincipes bij het uitvoeren van bron- en contactonderzoek zijn in feite hetzelfde. Met wie is de index in contact geweest en wat zijn de verbanden tussen die persoon en de index. Wat zijn de besmettingsroutes, hoe onderbreek ik die of hoe kunnen die de volgende keer worden voorkomen. Bij tuberculose werken we met eerste, tweede en derde ring en bij Corona heet het dan huisgenoten, nauwe contacten en overige of niet nauwe contacten. De grondslag is hetzelfde.”
“Na de oorlog kwam tuberculose nog ontzettend vaak voor en is er enorm veel ondernomen om ervoor te zorgen dat het aantal tuberculose-patiënten en TBC-besmettingen drastisch omlaag zou gaan. Wat nu bij Corona speelt, speelde en speelt ook bij tuberculose. In de TBC-bestrijding wordt ook nagedacht over de mogelijke transmissieroutes, de rol van aerosolen, de overdracht door hoesten van mens op mens en wat zijn de gevolgen van tuberculose voor kwetsbare groepen. Is er behandeling mogelijk en wat is de beste behandeling? Dat heeft men allemaal moeten ontdekken en duurt nog steeds voort. Nu bij COVID-19 spelen al deze aspecten ook een rol en is er ook, net als bij tuberculose, voortschrijdend inzicht. De ziekte is in alle hevigheid aanwezig en nieuw, waardoor richtlijnen in snel tempo steeds worden aangepast.”
Transmissieketen doorbreken
“Het grote verschil tussen COVID-19 bestrijding en TBC-bestrijding is de factor tijd. De enorme snelheid waarmee je het volledige bron- en contactonderzoek moet hebben uitgevoerd en alle maatregelen in gang moet hebben gezet, geeft tijdsdruk. Bij tuberculose is daar, hoewel er natuurlijk uitzonderingen zijn, meer tijd voor. Daarnaast heb je bij COVID-19 geen mogelijkheid tot het preventief geven van medicatie aan contacten om verdere verspreiding te voorkomen en is er alleen behandeling voor patiënten die zijn opgenomen in het ziekenhuis. Met name onder ouderen is er ook veel sterfte. Daarom is de quarantaine van COVID-19 patiënten en hun contacten op dit moment het voornaamste dat je kunt doen in de hoop de transmissieketen te doorbreken.”
“COVID-19 is, net zoals tuberculose, een meldingsplichtige ziekte waarbij mensen beperkingen in hun bewegingsvrijheid opgelegd krijgen en je patiënten, indien nodig, in gedwongen isolatie zou kunnen plaatsen. Alleen tegen de tijd dat dat geregeld is, is iemand met COVID-19 niet meer infectieus. Dat ligt anders bij tuberculose. Ook de korte incubatietijd bij COVID-19 is echt een groot verschil.”
“Aandacht voor TBC blijft onverminderd nodig”
“Tuberculose is nog steeds een van de meest dodelijke infectieziekten wereldwijd. Elk jaar krijgen 10 miljoen mensen de ziekte en overlijden 1,4 miljoen mensen aan tuberculose. Er zijn landen waar tuberculose nog steeds een groot probleem vormt. Aandacht voor de ziekte blijft dus onverminderd nodig.”
“Bij het uitbreken van COVID-19 stroomden de ziekenhuizen snel vol waardoor Corona de volle aandacht kreeg en op de politieke agenda kwam. Waarschijnlijk ook omdat COVID-19 op zoveel plekken in de wereld op hetzelfde moment voorkomt waardoor alle lagen in de maatschappij er mee worden geconfronteerd. Ik kan me voorstellen dat landen jaloers zijn op de geldstromen die in Westerse landen zijn aangeboord om de Corona pandemie te bestrijden. Dat is zeker niet in alle landen het geval. Niet voor Corona en niet voor tuberculose,” aldus Marlies.
De verwachting is dat COVID-19 nog wel even bij ons zal zijn. En dus nog geen pensioen voor Marlies.
“Als het zover is, zal ik eerst de reizen gaan maken die ik al gepland had. Door Corona heb ik deze moeten verzetten. En dan zien wat het pensioen me gaat brengen. Ik kijk in elk geval met erg veel plezier terug op een periode die me inhoudelijk en persoonlijk veel voldoening heeft gegeven. Het is denk ik gelukt om, als onderdeel van het team TBC-bestrijding, de GGD Amsterdam goed zichtbaar te laten zijn bij alle intern en extern betrokkenen bij de TBC-bestrijding. Er zijn met vakgenoten hechte vriendschappen ontstaan. Het heeft me, alles bij elkaar, veel gebracht.
De grote uitdaging voor de toekomst van de TBC-bestrijding in Nederland is het borgen van de ontwikkelde kennis en kunde binnen de TBC-bestrijding, nu het aantal TBC-patiënten afneemt. Zodat opgedane expertise niet verloren gaat. Als er ergens nog behoefte is aan waarneming, dan zal ik daar geen nee tegen zeggen. Mijn hart ligt toch bij de tuberculose,” aldus Marlies.
Het ziet er naar uit dat we voorlopig nog wel even van Marlies Mensen zullen horen. Het gaat een keer voorbij, maar nu nog niet.
