In onze westerse wereld grijpen we steeds vaker naar digitale oplossingen. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van Quick Response (QR)-codes in de tuberculosebestrijding voor het verspreiden van informatie. Maar in een diverse patiëntenpopulatie als de onze roept deze technologie vragen op over toegankelijkheid voor alle patiënten. In dit artikel worden de voor- en nadelen van QR-codes in de gezondheidsvoorlichting, in het bijzonder voor mensen met beperkte digitale vaardigheden, laaggeletterdheid of beperkte gezondheidsvaardigheden, onderzocht.
Geschreven door Ger Driessen van Veiligheidsregio Limburg-Noord, Shaker Alfares van GGD Brabant-Zuidoost en Merels Siebers van GGD Brabant-Zuidoost.
Rechten en plichten
Laten we eerst verduidelijken wat de plichten van de zorgverlener en de rechten van de patiënt/cliënt zijn op het gebied van gezondheidsvoorlichting. In de context van tuberculosebestrijding leggen verschillende wettelijke kaders de verplichtingen van zorgverleners vast. Het Burgerlijk Wetboek (BW) en de Wet Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO) benadrukken het belang van heldere informatievoorziening aan patiënten. Dit omvat gedetailleerde uitleg over voorgenomen onderzoek, diagnose, behandelingsopties en bijwerkingen. De Wet Publieke Gezondheid (WPG) onderstreept het belang van voorlichting en maatregelen ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen. Deze combinatie van wetgevingen benadrukt de noodzaak voor zorgverleners om informatie aan te passen aan het begripsniveau van de patiënt, zodat zij weloverwogen keuzes kunnen maken met betrekking tot hun gezondheid en/of behandeling.
Bovenstaande toont aan dat de zorgverlener moeite moet doen om de patiënt/cliënt duidelijk en helder uitleg te geven over een behandeling, begrijpelijk moet voorlichtingen en verplicht is om deze informatie aan te passen aan het begripsniveau van de patiënt. Dit is een grote verantwoordelijkheid van de zorgverlener en werpt de vraag op: ‘Kunnen we van patiënten verwachten dat zij zelf informatie opzoeken via QR-codes?’ Dit roept discussie op over de balans tussen moderne communicatie en het verzekeren van begrijpelijke toegang tot informatie voor alle patiënten. Hoewel digitale informatie efficiënt is voor zorgverleners, is het geen universele oplossing.
Waarom digitaliseren?
Het gebruik van QR-codes in de tuberculosebestrijding biedt zeker voordelen. Het verspreiden van gerichte informatie, video’s en voorlichting via deze codes in afspraakbevestigingen is een efficiënte manier om patiënten voor te bereiden op hun bezoek en/of behandeling. Bovendien biedt het de mogelijkheid om de informatie in allerlei talen aan te bieden, wat een enorm voordeel is voor niet-Nederlandstalige patiënten. Dit alles kan de informatie laagdrempeliger en toegankelijker maken voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden.
Het milieu profiteert ook van deze digitalisering, aangezien het gebruik van papierwerk aanzienlijk wordt verminderd. Bovendien kan informatie snel en eenvoudig worden geüpdatet, wat een enorm voordeel is in een snel evoluerende gezondheidszorgomgeving.
De keerzijden van digitale oplossingen
Echter, niet iedereen kan profiteren van QR-codes. Niet alle patiënten hebben een smartphone met een goede internetverbinding om deze codes te scannen. Er zijn ook mensen die niet weten hoe ze een QR-code moeten scannen of hoe ze de informatie daarna kunnen gebruiken, wat kan leiden tot gevoelens van schaamte en het missen van essentiële informatie. Betrouwbaarheid is ook een belangrijke kwestie, aangezien QR-codes soms naar onveilige websites leiden. Technische problemen kunnen optreden. Tevens kan het lezen van informatie op kleine schermen moeilijk zijn, vooral voor ouderen of mensen met zichtproblemen.
Hoewel QR-codes efficiënt kunnen zijn, kunnen ze ook barrières opwerpen voor bepaalde patiëntengroepen. Dit vraagt om een zorgvuldige afweging tussen digitale efficiëntie en passende gezondheidsvoorlichting die aansluit bij de gezondheidsvaardigheid van elke individuele patiënt.
Het is belangrijk om de impact van digitale voorlichting te begrijpen voor patiënten die mogelijk beperkte digitale- of gezondheidsvaardigheden hebben of laaggeletterdheid zijn. De kloof tussen degenen die vertrouwd zijn met moderne technologieën en degenen die dat niet zijn, wordt vaak over het hoofd gezien. Het gebruik van QR-codes als primair informatiekanaal kan ernstige barrières opwerpen in plaats van de gewenste verbetering van de voorlichting, vooral voor mensen met beperkte vaardigheden op deze gebieden.
Om deze uitdagingen aan te pakken, is het cruciaal om meerdere communicatiekanalen aan te bieden naast digitale oplossingen. Het behouden van traditionele communicatiemiddelen, zoals geschreven informatie, telefonische ondersteuning of face-to-face uitleg – al dan niet met behulp van een tolk in eigen taal- blijft van vitaal belang om essentiële gezondheidsvoorlichting te garanderen. Dit zorgt ervoor dat patiënten met diverse vaardigheden en achtergronden gelijke toegang hebben tot belangrijke gezondheidsinformatie.
Conclusie
Het integreren van QR-codes in tuberculosevoorlichting biedt duidelijke voordelen, zoals real-time updates en meertalige toegankelijkheid. Echter, de bestaande digitale kloof en gezondheidsongelijkheden vragen om een kritische benadering van deze technologische vooruitgang. Het is essentieel om alternatieven te bieden voor patiënten met beperkte digitale of gezondheidsvaardigheden, zodat gelijke toegang tot cruciale informatie wordt gegarandeerd. De discussie moet niet draaien om het simpelweg omarmen of afwijzen van QR-codes, maar om het vinden van een balans tussen digitalisering en het feit dat de patiënt/client een zorgvuldige, op zijn/haar situatie toegepaste gezondheidsvoorlichting krijgt.
Zorgverleners in de tuberculosebestrijding spelen een cruciale rol in het waarborgen van toegankelijke voorlichting. Het is van groot belang dat zij zich bewust zijn van de diverse behoeften van patiënten en blijven streven naar een evenwichtige benadering van informatieverstrekking. Een oproep tot verder onderzoek en ontwikkeling is noodzakelijk om methoden te vinden die zowel technologische efficiëntie als de informatieplicht bevorderen. Laten we blijven streven naar een gezondheidszorg die voor iedereen toegankelijk en begrijpelijk is, ongeacht hun digitale en/of gezondheidsvaardigheid.
