Op 13 en 14 juni 2024 organiseerde Stichting Tuberculose Educatie de 13e editie van de Nederlandstalige Tuberculose Diagnostiek Dagen (NTDD). Laboranten, artsen, verpleegkundigen en wetenschappers uit Nederland en België kwamen bij elkaar in Berg en Dal. Pauline Lempens van KNCV Tuberculosefonds Team NL geeft in dit artikel de highlights van deze interessante bijeenkomst.
Next-generation sequencing van TBC-bacteriën
Dr. Esther Robinson, verbonden aan UK Health Security Agency, Verenigd Koninkrijk, en Dr. Richard Anthony, hoofd van het Nationaal Tuberculose Referentielaboratorium van het RIVM, presenteerden over het gebruik van DNA sequencing voor surveillance. Zij deelden hun ervaringen met het gebruik van whole genome sequencing (WGS) voor alle tbc-patiënten met een positieve kweek in respectievelijk het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Esther Robinson ging dieper in op het gebruik van WGS voor het detecteren van resistentie tegen nieuwe TBC-medicatie, zoals bedaquiline, en liet zien dat er nog meer onderzoek nodig is om beter te kunnen bepalen welke mutaties in het DNA van de tbc-bacterie resistentie veroorzaken en welke niet. Richard Anthony vertelde over het gebruik van WGS voor het traceren van de verspreiding van tuberculose. Door te zoeken naar een patroon van mutaties dat kenmerkend is voor een bepaalde tbc-bacterie, heeft zijn team de verspreiding van tbc-bacteriën die veel patiënten hadden geïnfecteerd, in kaart gebracht, zowel in Nederland als in Europa.
Vanuit KNCV Tuberculosefonds en het RIVM gaf Noud Hermans, PhD-student bij KNCV, een presentatie over next-generation sequencing en de implementatie van deze techniek voor de diagnose van resistentie tegen tbc-medicatie. In het project “Nooit meer een pandemie!”, gesponsord door de Nationale Postcode Loterij, implementeert KNCV samen met de ministeries van gezondheid en onderzoekers in Kirgizië, Tanzania en Vietnam, sequencing voor de diagnose van infectieziekten, waaronder tuberculose.
Tbc-infectie, subklinische tuberculose en meer
Dr. Morten Ruhwald van FIND in Genève, Zwitserland, gaf een overzicht van de nieuwe huidtesten die in ontwikkeling zijn voor de diagnose van een infectie met de tbc-bacterie. Dr. Sabine Hermans (Amsterdam UMC en University of Cape Town, Zuid-Afrika) liet zien dat er meer stadia zijn in het verloop van een tbc-infectie dan alleen een stadium waarin de tbc-bacterie slaapt en een stadium waarin de patiënt ziek is. Zo hebben patiënten met subklinische tuberculose (nog) geen symptomen, maar ze kunnen wel afwijkingen op een longfoto hebben en de tbc-bacterie overdragen aan anderen. Drs. Yvette de Reus (UMCG) schonk aandacht aan het belang van voeding tijdens de behandeling van tuberculose, en Drs. Pantea Kiani (Universiteit Utrecht) vertelde over de invloed van de genetische achtergrond van de patiënt op de werking van tbc-medicatie.
Dr. Jakko van Ingen van het Radboudumc vertelde over het pionieronderzoek dat zijn groep doet naar het gebruik van bacteriofagen (dat zijn virussen die bacteriën infecteren) bij de behandeling van tuberculose en non-tuberculoze mycobacteriën.
Ook aandacht voor andere ziektes
Uniek in deze editie van de NTDD was de aandacht voor lepra, een vergeten ziekte die wordt veroorzaakt door Mycobacterium leprae, een familielid van de tbc-bacterie die wereldwijd elk jaar meer dan 200.000 nieuwe patiënten ziek maakt. Prof. Bouke de Jong van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen sprak over de symptomen, nieuwe diagnostiek en behandeling van lepra. Dr. Liesbeth Mieras van de Leprastichting bracht op inspirerende wijze aan het licht hoe stigma nog altijd een grote rol speelt en dat patiënten sociale exclusie en psychische klachten als grootste gevolgen van lepra ervaren.
Ook andere familieleden van de tbc-bacterie, de non-tuberculeuze mycobacteriën, kwamen aan bod. Dr. Nicolien Hanemaaijer van het Radboudumc vertelde dat deze groep mycobacteriën verschillende klachten en mate van ziekte kunnen veroorzaken. Dr. Hannelore Bax van het Erasmus MC vulde aan dat behandeling van non-tuberculeuze mycobacteriën vaak moeilijk is en lang duurt en dat daarbij de kans op verbetering zorgvuldig wordt gewogen met de kans op bijwerkingen.
Het perspectief van een ervaringsdeskundige
Tenslotte kwam een ervaringsdeskundige die behandeld was voor een resistente vorm van tuberculose, aan het woord. Hij vertelde op inspirerende wijze hoe hij zijn opname in het tbc-centrum en de lange behandeling ervaren had. Hoewel hij geschrokken was van de ernst van de diagnose, heeft de steun van vrienden, familie en lotgenoten in het TBC-centrum hem geholpen om de lange behandeling vol te houden.
