Sociaal-verpleegkundigen Tuberculosebestrijding kunnen tijdens de behandeling van tuberculosepatiënten verschillende problemen tegenkomen. Wanneer tuberculose wordt vastgesteld bij multiprobleemgezinnen komt de sociaal-verpleegkundige als spilfiguur te fungeren tussen de patiënten met hun complexe problematiek en de hierbij betrokken instanties.
In Nederland zijn 75.000 tot 116.000 multiprobleemgezinnen. Bij 3 tot 5 % van alle Nederlandse gezinnen is er sprake van meervoudig en complexe problematiek. Voorbeelden hiervan zijn: alleenstaand ouderschap, tienerzwangerschap, werkeloosheid, verslaving, licht verstandelijke beperking, laag opleidingsniveau, psychosociale en financiële problemen, huiselijk geweld, kindermishandeling en criminaliteit. Multiprobleemgezinnen hebben vaak slechte ervaringen met hulpverlenende instanties. Ze hebben in de loop der jaren, soms over generaties heen, een diepgaand wantrouwen ontwikkeld richting hulpverleners. Ze kunnen weerstand hebben tegen de bemoeienis van (overheids)instanties bij bijvoorbeeld de opvoeding van hun kinderen. Ook kunnen zij een ander referentiekader hebben en anders denken over de oorzaak of aanpak van ziekte dan de professional. Bij deze gezinnen kost het hulpverleners veel tijd om het vertrouwen te winnen. (Bron: Richtlijn Multiprobleemgezinnen voor jeugdhulp en jeugdbescherming van NVO, BPSW, NIP).
In dit artikel willen we drie casussen beschrijven waarmee de sociaal-verpleegkundigen van de GGD Twente zich in 2022-2023 intensief bezig hebben gehouden. Het gaat om drie multiprobleemgezinnen die via de man/vader aan elkaar gelieerd zijn.
Casus 1
Het betreft het gezin van een man van 50 jaar en zijn zwangere vriendin van begin 20 met drie kinderen in de leeftijd van 2 en 4 jaar en een baby van 8 maanden. Zij hebben in 2021 een besmettelijke tuberculosepatiënt (ZN+3) te logeren gehad. Moeder kwam met haar kinderen voor contactonderzoek naar de GGD. Zij bleek een beginnende TB te hebben en alle kinderen bleken besmet te zijn en werden ingesteld op profylaxe. Echter kort na de start van de behandeling heeft het gezin zich onttrokken aan de behandeling. Dit vanwege intimidatie door de vader die zelf niet “geloofde” in tuberculose. Een paar maanden later resulteerde dit in longtuberculose bij de 8 maanden oude baby en besmettelijke longtuberculose bij vader. De baby kreeg behandeling van de GGD en vader werd opgenomen in Beatrixoord.
Casus 2
Bovenstaande man heeft uit een eerdere relatie een zoon van 18 jaar met een autismespectrumstoornis die begeleid woont. Ook hij is in 2021 in contact geweest met de index uit casus 1. Vanwege zijn aandoening was er een lang patientsdelay. Toen er uiteindelijk longtuberculose werd vastgesteld was hij al besmettelijk. In het contactonderzoek zijn 14 familieleden (99%) met tuberculose of een tuberculose infectie gediagnosticeerd. Zijn moeder, woonachtig in de daklozenopvang, is na veel inspanning verschenen voor contactonderzoek. Vanwege methadongebruik werd zij niet op profylaxe ingesteld, maar bleef zij 2 jaar onder röntgencontrole.
Casus 3
De man uit casus 1 en 2 heeft ook nog een relatie gehad met een derde vrouw; een alleenstaande moeder met licht verstandelijke beperking, ex-loverboy problematiek en psychische problemen. Ze heeft vijf kinderen in de leeftijd van 8, 7, 6, 5 en 2 jaar. Moeder gaf geen gehoor aan het contactonderzoek van casus 1 en 2 wat leidde tot meningitis tuberculosa bij haar 7 jaar oude zoon. Zijzelf en twee kinderen waren ook besmet.
Gedurende de behandeling zijn de meeste kinderen uit casus 1 en 3 uit huis geplaatst vanwege detentie van vader en drugsgebruik van de moeder in bijzijn van de kinderen. De andere moeder heeft vrijwillig om uithuisplaatsing gevraagd omdat zij het alleenstaand ouderschap niet aankon. De sociaal-verpleegkundigen die de drie gezinnen intensief hebben begeleid, hebben te maken gehad met de volgende instanties:
| MEDISCH | Overleggen fysiek/telefonisch |
| GGD | Contactonderzoek, behandeling, begeleiding TB/TBI. |
| Apotheek | Recepten regelen, ophalen, brengen van medicatie. |
| Kinderthuiszorg | DOT regelen: Kinderthuiszorg mag/kan deze zorg niet leveren; doen geen orale medicatie bij kinderen (alleen infusen etc.). |
| Volwassen Thuiszorg | DOT regelen: Volwassen Thuiszorg mag/kan deze zorg niet leveren (alleen zorg aan volwassenen). |
| Domeinoverstijgend Indiceren Thuiszorg | Heeft bemiddeld in MDO met GGD en Kinder- en Volwassen Thuiszorg wie DOT gaat doen. |
| Kinderarts en kinderafdeling ziekenhuis | Bij opname, bezoek, ontslag en bij niet verschijnen op controle. |
| Tuberculosecentrum Beatrixoord | Opname (met taxivervoer) geregeld. |
| Huisarts | Geïnformeerd over onttrekken aan behandeling. |
| FBN | Voedingsondersteuning (lege koelkasten). |
| PEDAGOGISCH | |
| Kinderoppas | Oppas voor overbelaste moeders; gefinancierd door de Gemeente om moeders te ontlasten. |
| Bureau Pleegzorg | Uit huisplaatsing van kinderen. |
| Pleegouders | DOT regelen bij uit huisplaatsing kinderen. |
| Voogden | Ouders waren uit de ouderlijke macht gezet. |
| Directeur, intern begeleider en leerkrachten school | Voorlichting en zorgen om kinderen besproken. |
| SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJK | |
| Wijkcoaches gemeente | Casemanagers van de drie gezinnen. Afspraken over DOT en consequenties van niet opvolgen van afspraken. Continue afstemmen hoe het gaat. |
| Leger des Heils | Begeleiding aan huis voor mensen die hun leven niet op orde krijgen. Continue afstemmen hoe het gaat. |
| Ambique | Intensieve orthopedagogische begeleiding voor mensen met licht verstandelijke beperking (LVB) aan huis. Continue afstemmen hoe het gaat. |
| Stichting Woonbegeleiding Jong Volwassenen | Woonbegeleiding voor jongvolwassen met gedragsproblemen (ASS). Continue afstemmen hoe het gaat. |
| Veilig Thuis Twente | Afstemmen meldcode. Hebben ingegrepen na melding Thuiszorg bij (vermoeden van) huiselijk geweld en kindermishandeling. |
| JUSTITIEEL | |
| Procesmanager Veiligheid Gemeente Enschede | Navraag of het veilig is om op huisbezoek te gaan of om thuiszorg in te zetten. |
| Politie | Willen weten of inval woning veilig is bij tuberculosepatiënt; hebben Thuiszorg begeleid bij DOT; SV moest aansluiten bij rondetafel gesprek over code rood gevallen. |
| Dienst Justitiële Inrichtingen | Willen weten of transport van vader naar arrestantencomplex en PI veilig is. |
| Arrestantencomplex | Medicatie nagebracht voor vader. |
| Penitentiaire Inrichting | Overdracht medicatie en DOT geregeld. |
Met al deze instanties is contact geweest om de onbekendheid rondom het ziektebeeld, de behandeling en de benodigde therapietrouw te verduidelijken en om het einddoel, het voltooien van de behandeling, voor ogen te houden.
Conclusie
Intensief case-management van patiënten en instanties kenmerkt het vak van de sociaal-verpleegkundige tuberculosebestrijding. Het kennen van de sociale kaart, het onderhouden van alle contacten en het fungeren als centrale, verbindende spilfiguur tussen alle betrokkenen in het netwerk hebben in deze drie complexe casuïstiek met multiprobleemgezinnen geresulteerd in het succesvol voltooien van de behandeling van alle genoemde tuberculosepatiënten.
Auteurs
Arjanne Smeijers, sociaal-verpleegkundige GGD Twente
Lieke Hagedoorn, sociaal-verpleegkundige GGD Twente
Greetje Net, sociaal-verpleegkundige GGD Twente
Sophie Toumanian, arts tuberculosebestrijding GGD Twente
